یارانه نقدی با «فرمول جدید»

به گزارش 9 صبح، با وجود گذشت بیش از یک دهه از اجرای نظام دهک‌بندی، موج حذف‌های اخیر و اعتراض‌های گسترده باعث شده موضوع یارانه نقدی دوباره به صدر خبرها برگردد. حالا وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از ارائه «فرمول جدید» خبر داده؛ فرمولی که قرار است به‌جای دهک‌های سنتی، سطح درآمد واقعی خانوار را مبنای تصمیم‌گیری برای حذف یا پرداخت یارانه قرار دهد. 

همزمان، زمان و مبلغ واریز یارانه نقدی دی 1404 نیز طبق اعلام‌های منتشرشده مشخص شده است: دهک‌های 1 تا 3 به ازای هر نفر 400 هزار تومان در 25 دی، و دهک‌های 4 تا 9 به ازای هر نفر 300 هزار تومان در 30 دی یارانه دریافت می‌کنند. 

در این گزارش فردا نیوز، جزییات فرمول جدید، معیارهای حذف یارانه، زمان واریز، روش اعتراض و نکات مهمی که هر یارانه‌بگیر باید بداند را کامل و مرحله‌به‌مرحله می‌خوانید.

یارانه نقدی دی 1404 چه زمانی واریز می‌شود؟

بر اساس گزارش‌های منتشرشده درباره برنامه واریز دی‌ماه، زمان‌بندی پرداخت یارانه نقدی به این شکل اعلام شده است:

یارانه نقدی دهک‌های 1 تا 3: 25 دی‌ماه، به ازای هر نفر 400 هزار تومان 

یارانه نقدی دهک‌های 4 تا 9: 30 دی‌ماه، به ازای هر نفر 300 هزار تومان 

همچنین در برخی گزارش‌ها آمده پرداخت مرحله‌ای دی‌ماه می‌تواند شامل گروه‌های حمایتی (کمیته امداد و بهزیستی) هم با زمان جداگانه باشد. 

یارانه نقدی چرا قرار است با «فرمول جدید» تعیین شود؟

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با انتقاد از خطاهای دهک‌بندی فعلی تأکید کرده که تصور «ثروتمند بودن همه افراد سه دهک بالا» دقیق نیست؛ چون جمعیت بزرگی (حدود 27 میلیون نفر) در این سه دهک قرار می‌گیرند و لزوماً همگی مرفه نیستند.

به همین دلیل، وزارت رفاه پیشنهاد داده به‌جای اتکا به دهک‌بندی سنتی، معیار سطح درآمد واقعی خانوار وارد مدل تصمیم‌گیری شود؛ یعنی درآمد، در کنار اندازه خانوار و هزینه‌های واقعی زندگی در شهرهای مختلف سنجیده شود. 

یارانه نقدی و مشکل بزرگ دهک‌بندی فعلی؛ چرا مردم معترض‌اند؟

در توضیح‌های منتشرشده درباره فرمول پیشنهادی، یک نقد کلیدی تکرار می‌شود: دهک‌بندی فعلی گاهی تفاوت هزینه زندگی در شهرها (مثل اجاره‌نشینی در تهران یا کلانشهرها) را درست منعکس نمی‌کند. نتیجه این می‌شود که برخی خانوارها با درآمد اسمی بالاتر، اما هزینه‌های سنگین‌تر، در عمل تحت فشار معیشتی‌اند و ممکن است از یارانه نقدی محروم شوند. 

یارانه نقدی در فرمول جدید چگونه محاسبه می‌شود؟

طبق آنچه از پیشنهاد وزارت رفاه منتشر شده، در مدل جدید قرار است:

درآمد خالص خانوار سنجیده شود

تعداد اعضای خانوار در محاسبه اثر داده شود

هزینه‌های واقعی زندگی (به‌ویژه مسکن و مخارج ضروری) نقش پررنگ‌تری داشته باشد

مثالی که در روایت‌های رسانه‌ای مطرح شده: ممکن است فردی با درآمد ماهانه بالا، اما با اجاره سنگین و هزینه‌های ضروری، در عمل «توان مالی واقعی» بالایی نداشته باشد. 

هدف این است که پرداخت یا حذف یارانه نقدی به‌جای «ظاهر درآمد»، بر مبنای «قدرت واقعی تأمین معیشت» انجام شود.

یارانه نقدی با وجود فرمول جدید، هنوز با معیار دارایی حذف می‌شود؟

بله؛ نکته مهم این است که حتی با تغییر رویکرد به سمت «سطح درآمد واقعی»، در گزارش‌های منتشرشده تأکید شده شاخص‌های دارایی همچنان به‌عنوان معیار حذف یارانه نقدی باقی می‌مانند. 

یعنی احتمالاً مدل آینده ترکیبی خواهد بود:

درآمد واقعی + هزینه‌های زندگی (برای عدالت بیشتر)

دارایی‌های سنگین (برای حذف پردرآمدهای واقعی)

یارانه نقدی چه کسانی را حذف می‌کند؟ معیارهای رایج اعلام‌شده

بر اساس ضوابطی که در گزارش‌ها تکرار شده، خانوارهایی با شرایط زیر ممکن است از فهرست یارانه نقدی کنار گذاشته شوند:

املاک و مستغلات: مجموع ارزش املاک (مسکونی/تجاری/اداری/باغ‌ویلا) بیش از 35 میلیارد تومان 

خودرو: مجموع ارزش خودروهای خانوار بیش از 3 میلیارد تومان 

سفر خارجی: بیش از 5 سفر خارجی غیرزیارتی در یک سال 

تراکنش‌های بانکی بالا/غیرمتعارف: به‌عنوان نشانه توان مالی 

اقامت خارج از کشور: ایرانیان مقیم خارج، مشمول یارانه نیستند

درباره «رسمی و نهایی بودن» همه این شاخص‌ها، برخی منابع تأکید کرده‌اند که معیارها همیشه به‌صورت شفاف و یکپارچه اعلام نشده و بخشی از آنها در قالب ضوابط اجرایی/غیررسمی مطرح می‌شود؛ اما همین اعداد در گزارش‌های متعدد تکرار شده‌اند. 

یارانه نقدی و حذف‌های اخیر؛ چند نفر حذف شده‌اند؟

در متن‌های منتشرشده (از جمله بازنشرهای رسانه‌ای)، عدد بیش از 10 میلیون نفر حذف‌شده از ابتدای سال مطرح شده است. 

(برای برداشت دقیق‌تر از ابعاد حذف، معمولاً باید منتظر گزارش‌های تجمیعی رسمی دولت/وزارت رفاه بود.)

یارانه نقدی؛ چه تغییری برای دهک‌های 8 و 9 و 10 رخ می‌دهد؟

در برخی گزارش‌ها گفته شده طبق قانون، دهک‌های 8 و 9 و 10 ممکن است مشمول حذف یا محدودیت باشند، اما وزیر کار می‌گوید یکسان‌دیدن همه این سه دهک به‌عنوان «پولدار» خطاست و باید سطح‌بندی دقیق‌تری اعمال شود. 

این یعنی ممکن است در آینده، بخشی از خانوارهایی که امروز در دهک‌های بالا قرار گرفته‌اند، اگر «درآمد واقعیِ پس از هزینه‌ها» پایین‌تر باشد، از حذف کامل یارانه نقدی نجات پیدا کنند—البته اگر آیین‌نامه پیشنهادی تصویب و اجرایی شود. 

یارانه نقدی قطع شده؟ برای اعتراض چه کار کنیم؟

مسیر اعتراض برای خانوارهایی که فکر می‌کنند اشتباه حذف شده‌اند، از طریق «سامانه حمایت وزارت رفاه» اعلام می‌شود. منابع آموزشی و رسانه‌ای متعدد هم همین مسیر را توضیح داده‌اند.