درس عبرت همتی برای رئیسی

به گزارش ۹صبح به نقل از بورسان، با این حال هر دو روایت سکاندار سابق و کنونی بانک مرکزی از افزایش درآمدهای ارزی در سال جاری نسبت به سال 99 حکایت داشتند. با این تفاوت که همتی این رشد را محصول شکست سیاست‌های فشار حداکثری ترامپ و تغییر سیاست‌های آمریکا در قبال ایران با روی کار آمدن بایدن می‌دانست. اما رئیس کنونی بانک مرکزی بدون اشاره به رشد درآمدهای نفتی وعده تداوم بهبود وضعیت ارزی کشور در سال آینده را بدون چشم‌انداز رفع تحریم‌ها داد.

حال سوال این است که اگر مذاکرات وین به نتیجه نرسد آیا واقعا می‌توان پیش‌بینی کرد که وضعیت بازگشت درآمدهای ارزی بهبود ‌یابد یا حتی در سطح کنونی باقی بماند؟ تجربه همتی از سال‌های فشار حداکثری چه درس عبرتی برای بانک مرکزی رئیسی دارد؟

تزریق 40 میلیارد دلار در 9 ماهه 1400

علی صالح‌آبادی، رئیس کل کنونی بانک مرکزی امروز مهمان فعالان اقتصادی کشور در اتاق بازرگانی ایران بود. او در این نشست با بیان اینکه در ۹ ماهه امسال نسبت به سال گذشته وضعیت ارزی بهتر بوده است، گفت: در ۹ ماهه امسال ۳۹ میلیارد و ۸۹۵ میلیون دلار ارز اعم از ارز نیما، ترجیحی و اشخاص تامین شد و این در حالی است که در کل سال گذشته ۳۶ میلیارد و ۴۸۲ میلیون دلار تأمین ارز به روش‌های مختلف ثبت شد. او تصریح کرد: بخشی از این موضوع به بهبود بازگشت ارز صادراتی و عرضه مناسب ارز در سامانه نیما باز می‌گردد. خوشبختانه پتروشیمی‌ها عدد خوبی به سامانه نیما واریز کرده‌اند که نشان می‌دهد وضعیت صادراتشان بهبود یافته است.

صالح آبادی با تاکید بر اینکه تحریم‌های خارجی را می‌توان پشت سر گذاشت اما مشکلات داخلی جزو موضوعات کلیدی است که جز با تعامل حل نمی‌شود، اظهار کرد: خوشبین هستیم که با همکاری بخش خصوصی به وضعیت مناسبی برسیم.

او همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا پیش‌بینی بهبود وضعیت درآمدهای ارزی را با فرض رفع تحریم‌ها انجام داده یا خیر می‌گوید: با انضباط خوبی که در بودجه سال آینده پیش‌بینی شده است و همچنین چشم اندازی که در حوزه صادرات غیرنفتی و نفتی داریم، پیش بینی بنده این است که وضعیت درآمدهای ارزی چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی حتی با فرض تداوم وضعیت موجود و عدم لغو تحریم‌ها، بهتر از امسال خواهد بود.

اما روایت همتی از وضعیت ارزی کشور در شرایط فشار حداکثری چیست؟

روایت همتی از دلارهای نفتی در دوران ترامپ

در این میان اما همتی روز گذشته بخش‌هایی از اظهاراتش را در دانشگاه باهنر کرمان در صفحه شخصی خود در اینستاگرام منتشر کرد. او در این نشست اطلاعات مهمی را از میزان درآمدهای نفتی ایران بعد از خروج ترامپ از برجام و بازگشت تحریم‌ها بازگو کرده است.

آنطور که همتی می‌گوید وصول درآمد ارزی بانک مرکزی از درآمدهای نفتی و گازی از متوسط سالانه 26 میلیارد دلار، در سال 98 به 8 میلیارد دلار و در سال 99 به 4 میلیارد دلار رسیده است. این یعنی در مجموع دو سال 98 و 99 میزان درآمدهای نفتی ایران کمتر از نصف شرایط غیرتحریمی بوده است. به گفته او در نیمه اول سال 99 درآمد نفتی کشور تنها یک میلیارد دلار بوده است. ظاهرا این موضوع که پیش از این از سوی برخی منابع خارجی منتشر شده و از رسیدن میزان صادرات نفت ایران به حدود 200 هزار بشکه در روز خبر می‌داد درست بوده است. همتی نیز دیروز اعلام کرد در سال 99 در برخی ماه‌ها حدود 200 هزار بشکه در روز نفت فروختیم.

همتی البته تاکید می‌کند که در سال جاری وصول درآمدهای نفتی بهبود یافته است. به گفته او در سه ماه اول سال میزان درآمدهای وصول شده حدود 70 درصد کل سال 99 بوده است.

چند نکته از آمارهای ارزی دو رئیس کل

اول اینکه باید توجه داشت آماری که صالح آبادی اعلام می‌کند مربوط به ارز وارداتی به کشور اعم از صادرات نفتی و غیرنفتی یا ارز نیما، ترجیحی و اشخاص بوده است. در حالی که همتی تنها ارز وصلی بانک مرکزی از محل صادرات نفت و گاز بدون در نظر گرفتن سهم 20 درصد صندوق توسعه ملی را اعلام کرده بود.

با این حال هر دو آمار نشان از افزایش درآمدهای ارزی نسبت به سال گذشته دارد. همتی گفته است که در سه ماهه اول 70 درصد درآمدهای نفتی رشد داشته و آمار ارائه شده توسط صالح آبادی نشان می‌دهد درآمدهای ارزی حدود 50 درصد در سه ماهه اول 1400 افزایش یافته است.

هرچند صالح آبادی اعلام می‌کند که بخشی از افزایش درآمدهای ارزی کشور به دلیل بازگشت بیشتر ارز شرکت‌های پتروشیمی بوده است، اما همانطور که دیگر مسئولین دولت سیزدهم در این چند ماه بارها اعلام کرده‌اند، میزان صادرات نفت در 1400 رشد داشته که این موضوع در کنار رشد چشم‌گیر قیمت نفت نشان می‌دهد افزایش درآمدهای نفتی ایران نقش موثری در افزایش درآمدهای ارزی کشور داشته است و رشد درآمدهای ارزی کشور در دولت رئیسی به بوی نفت آغشته است.

چطور درآمدهای نفتی در 1400 افزایش یافت؟

همتی افزایش درآمدهای نفتی را کار این دولت یا دولت قبل نمی‌داند؛ به باور او، رشد درآمدهای نفتی ماحصل دو عامل بود. اول شکست سیاست فشار حداکثری ترامپ و دوم تغییر دولت آمریکا و روی کار آمدن بایدن. در واقع شکست سیاست ترامپ موجب شده که با روی آمدن رئیس جمهور جدید در آمریکا، واشنگتن سیاست‌های خود در قبال ایران را قدری تغییر دهد و به سمتی برود که مذاکرات وین شکل گرفته و اختلافات هسته‌ای با ایران از مسیر دیپلماسی حل شود.

در این میان اما نمی‌توان نقش افزایش قیمت نفت و رشد تقاضا برای این کالا را در افزایش نیز نادیده گرفت. تقاضا برای نفت در سال 99 به شدت افت کرد به طوریکه در اوایل سال حتی قیمت نفت در آمریکا برای اولین بار در تاریخ به زیر صفر رسید. در شرایطی که تقاضا برای نفت کاهش می‌یابد و قیمت‌ها افت می‌کند، ایران قدرت مانور کمتری برای فروش نفت خود دارد. به این معنا که در قیمت‌های بالا ایران می‌تواند با تخفیف‌های جذاب مشتریان بیشتری برای نفت خود ربیابد.

با این حال در صورت شکست مذاکرات وین نمی‌توان چندان خوش بین بود که حجم تجارت ایران و رسیدن درآمدهای ارزی در سطح کنونی باقی بماند. در این میان اخباری مبنی بر گشایش‌هایی در وصول بدهی ارزی ایران به عراق این گمانه را تایید می‌کند. عراق بیش از 7 میلیارد دلار به ایران بابت خرید برق و گاز بدهی دارد و اخیرا این کشور بخشی از بدهی خود با ایران را تسویه کرده است. حجم بالای مبادلات تجاری ایران و امارات نیز نشانه دیگری است. حجم مبادلات تجاری ایران و عمان در 7 ماهه ابتدای سال به حدود 13 میلیارد دلار رسیده است و عمان دومین شریک تجاری بزرگ ایران شده است. اخیرا نیویورک تایمز گزارش داد که در آمریکا قرار است هیئتی را راهی ابوظبی و آنها را برای کاهش حجم مبادلات تجاریشان با ایران قانع کند. از سویی حجم خرید نفت چین از ایران است که رشد چشم‌گیری یافته، با وجود جنگ تجاری در دوران ترامپ چین ریسک کمتری برای خرید نفت از ایران می‌کرد.

پس بی‌راه نیست بگویییم که اگر مذاکرات وین نتیجه ندهد قطعا فشار بر کشورهای همسایه و حتی چین برای کاهش مبادلات مالی و تجاریشان با ایران افزایش می‌یابد و بعید نیست ایران به روزهای صادرات روزی 200 هزار بشکه برگردد.