۲ سیگنال از تصمیم ایران به احیای برجام

به گزارش 9 صبح؛ پس از بیش از یک سال مذاکره دیپلمات‌های ایران و غرب، شاید کمتر کسی همچنان به احیای برجام امید داشته باشد. جهش اخیر دلار به ۳۰ هزار تومان هم بی‌ارتباط با این موضوع نیست. اما دو اقدام مهم دولت سیزدهم (حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و آزادسازی واردات خودرو) این گمانه‌زنی را تقویت می‌کند که تهران تصمیم به توافق گرفته است. در غیر اینصورت، احتمالا برداشتن چنین گام‌هایی در مقطع حساس کنونی کمتر توجیه داشته باشد.

از اردیبهشت ۹۷ با خروج ترامپ از برجام، تشدید تحریم‌ها و تنگنای ارزی ناشی از آن واردات خودرو به کشور ممنوع شد. حال پس از چهار سال و در شرایطی که سرنوشت برجام و دوام درآمدهای ارزی کنونی هنوز مشخص نیست، برداشتن قفل ممنوعیت واردات که تقاضای ارز را افزایش می‌دهد شاید کار چندان عاقلانه‌ای تصور نشود؛ مگر با این فرض که دولت از پایداری جریان دلارهای نفتی خود اطمینان دارد و احیای توافق هسته‌ای را حتمی می‌داند.

البته منظور، نکوهش آزادسازی واردات خودرو نیست. چه بسا که عموم کارشناسان، آن را برای فروکش التهاب قیمت خودرو الزامی می‌دانند. اما در عین حال، در صورت شکست مذاکرات برجام می‌تواند تهدیدی برای قیمت دلار باشد. این اتفاق همزمان با حذف ارز ترجیحی فشار سنگینی بر جامعه تحمیل خواهد کرد.

بنابراین دو سناریو مطرح می‌شود: دولت رئیسی یا روی احیای برجام شرط‌بندی کرده یا اطمینان دارد حتی بدون رفع تحریم‌ها از پس افزایش انتظارات تورمی برخواهد آمد و از سوی دیگر با پیشبرد دیپلماسی با کشورهای دوست و همسایه، می‌تواند منابع ارزی مدنظر خود را تامین کند. دولتمردان سناریوی دوم را مسیر «خنثی‌سازی تحریم‌ها» می‌نامند اما عمده کارشناسان امیدی به تحقق آن ندارند.

آیا ایران و آمریکا توافق می‌کنند؟

دیروز دبیر کل سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از سفر معاون خود به تهران نوید داد که مذاکرات وین از حالت تعلیق درآمده است. به گفته جوزپ بورل، سفر انریکه مورا «بهتر از انتظار» و پاسخ ایران نیز «به اندازه کافی مثبت» بود.

اما خبرنگاران غربی با نقل قول از منابع آگاه نسبت به خوشبینی به یک تحول بزرگ هشدار می‌دهند. لورنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال دیروز گزارش کرد که یک مقام ارشد اتحادیه اروپا گفت: «ما هنوز موانع سختی بر سر راه توافق داریم اما گفت‌وگوی خوب، صریح و طولانی با طرف ایرانی نشان داد که آنها متعهدند و البته آمریکایی‌ها نیز همینطور. بنابراین هنوز راهی برای غلبه بر این مشکلات وجود دارد و این چیزی است که ما روی آن کار خواهیم کرد». لورا روزن، خبرنگار المانتیور نیز در خبرنامه «دیپلماتیک» می‌نویسد یکی از مقامات مرتبط با سفر مورا به ایران، جلسات هیئت اتحادیه اروپا در ایران را «دشوار» توصیف کرد.

مواضع رسمی ایران و آمریکا هم پس از سفر اخیر فرستاده اروپایی و امیر قطر به تهران تحول بزرگی نداشته است. تهران و واشنگتن همچنان توپ را در زمین یکدیگر می‌اندازند. «جن ساکی» سخنگوی کاخ سفید دیشب مدعی شد خواسته‌های ایران مانع اصلی توافق است. در سوی مقابل، شمخانی دبیر کل شورای عالی امنیت ملی نوشت «مذاکرات وین به مرحله‌ای رسیده که گره آن تنها با پایبندی طرف خاطی به راهکارهای منطقی و اصولی ایران باز می‌شود». امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه اما گفت «اگر ایالات متحده تصمیم خود را بگیرد و به تعهدات خود پایبند باشد، یک نتیجه خوب و قابل اعتماد در دسترس است».

نگرانی مجدد از کارشکنی روسیه

علاوه بر این، شانه خالی کردن روسیه از کمک به احیای برجام هم چندان دلگرم‌کننده نیست. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات وین دیروز در توییتر مدعی شد «در شرایط متفاوت، احتمالا روسیه می‌توانست خدمات خوب خود را برای نهایی کردن توافق بر سر برجام در اختیار دو طرف قرار دهد؛ اما الان نه». بالا گرفتن تنش‌ها بین مسکو و غرب به دنبال جنگ اوکراین و همچنین بهره‌برداری روسیه از قیمت‌های بالای نفت (که احیای برجام آن را تهدید می‌کند) از انگیزه روسیه برای احیای توافق هسته‌ای کاسته است.

پس از آخر هفته دیپلماتیک در تهران، بسیاری در پیش‌بینی سرنوشت برجام سردرگمند. آیا باید خوشبینی بورل را باور کرد و دو اقدام اخیر دولت (حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و آزادسازی واردات خودرو) را آمادگی برای توافق دانست یا باید بار دیگر نگران سنگ‌اندازی روسیه در احیای برجام بود؟ احتمالا تنها گذر زمان مشخص کند اما اقدامات اخیر دولت رئیسی سیگنالی از احتمال توافق می‌دهد.