معمای بازگشتِ قذافی‌ها

نشریه "اکونومیست" در گزارشی به تحولات جاریِ لیبی و همچنین احتمال برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در این کشور در پایان سال جاری میلادی پرداخته و به طور خاص به این مساله اشاره کرده که اعضای خاندان قذافی مخصوصا "سیف الاسلام قذافی"، به نحو موثری در حال تلاش جهت حضور مجدد در قدرت و حکمروایی بر لیبی هستند. امری که به زعم بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران مسائل لیبی، به هیچ عنوان دور از انتظار هم نیست.

نشریه اکونومیست در این رابطه می‌نویسد: «۱۰ سال قبل، پس از آنکه "معمر قذافی" رهبر سابق لیبی پس از ۴۲ سال حکومت بر این کشور، از قدرت به بدترین شکل ممکن کنار رفت، هیچکس فکر نمی‌کرد که یک عضو از خانواده وی امکان دارد بار دیگر بتواند در عرصه قدرت سیاسی لیبی برای خود جایی دست و پا کند. در جریان "بهار عربی"، موجی از سرخوشی و شادی لیبی را فراگرفته بود. تمامی هفت پسرِ معمر قذافی دستگیر، کشته و یا از کشور فرار کرده بودند. سیف الاسلام، دومین پسر معمر قذافی توسط شبه نظامیانِ مخالف با پدرش دستگیر شد و به زندان انداخته شد. وی از سوی دیوان بین المللی دادگستری در لاهه هدفِ شکایت قرار گرفته بود و توسط دولت جدید لیبی نیز به مرگ محکوم شده بود.

با این حال، حال و هوای حاکم بر لیبی به تدریج تغییر پیدا کرد. بسیاری از مردم لیبی به دوران قذافی و ثباتی که در این کشور وجود داشت می‌نگرند (البته که در این مسیر آن‌ها به رویه‌های خشونت بار و البته شخصیت هرج و مرج گونه و عجیبِ دیکتاتور سابق کشوشان نیز توجه دارند). لیبی پس از یک دهه جنگ داخلی و درگیری در این کشور، اکنون شاهد آن است که سیف الاسلام قذافی این امکان را دارد تا بار دیگر به قدرت و سیاست بازگردد.

در این چارچوب، سیف‌الاسلام بر این باور است که می‌تواند در مورد کیفرخواست‌هایی که در داخل و خارج از لیبی علیه او مطرح می‌شوند دست به مذاکره بزند و در انتخابات ریاست جمهوری و همچنین انتخابات عمومی که توافق شده تا پایان سال جاری میلادی برگزارش شوند نیز مشارکت کند. در این میان عده‌ای از ناظران و تحلیلگران بر این باورند که سیف‌الاسلام قذافی حتی شانس پیروزی در انتخابات مذکور را نیز دارد.

آزادسازی اخیر یکی دیگر از پسران معمر قذافی به نام «الساعدی» از زندانی در طرابلس نیز نشان می‌دهد در بحبوحه تشدید رقابت‌ها میان گروه‌های مختلف لیبیایی جهت شرکت در انتخابات آتی این کشور، خانواده معمر قذافی رهبر سابق لیبی را دیگر نباید افرادی منفور به حساب آورد. الساعدی قذافی که زمانی رئیس فدراسیون فوتبال لیبی نیز بود و تنفر زیادی از وی در این کشور وجود داشت، خیلی زود به ترکیه سفر کرد. کشوری که حامی دولتِ شکننده و ضعیف کنونی حاکم بر لیبی است. در این میان، تمامی اتهامات علیه الساعدی قذافی مخصوصا اتهام قتل علیه او، کنار گذاشته شده اند.

«رابرت وورث» در گزارشی که در ماه جولای سال جاری میلادی در نیویورک تایمز منتشر شده می‌نویسد (وی در ماه مِی با سیف الاسلام قذافی دیدار کرده): "وی (سیف الاسلام قذافی) دیگر پشت میله‌های زندان نیست. او در منطقه‌ای کوهستانی در ۱۸۰ کیلومتری جنوب غرب طرابلس پایتخت لیبی که در کنترل یک گروه شبه نظامی است زندگی می‌کند. وضعیت او شبیه فردی است که هم میهمان و هم زندانی است. البته که حامیان سیف الاسلام تاکید دارند که وی کاملا آزاد است و می‌تواند آزادانه رفت و آمد کند".

در این منطقه، وی به نحو فعالی در حال برنامه ریزی است تا بار دیگر به قدرت در لیبی بازگردد. وی در این زمینه می‌گوید: "من به مدت ۱۰ سال از مردم لیبی دور نگه داشته شده ام (این مطالب را سیف الاسلام قذافی به نیویورک تایمز گفته است) ". وی تاکید دارد که بایستی بار دیگر به صورت آرام آرام در قدرت ظاهر شد و اذهان مردم را به دست گرفت.

در این چهارچوب، افراد نزدیک به سیف الاسلام تاکید دارند که وی قصد دارد درانتخابات آتی ریاست جمهوری در لیبی شرکت کند. در این راستا، آنگونه که نزدیکان قذافی می‌گویند: "هیچ دلیلی وجود ندارد که یک عضوِ خانواده قذافی نتواند بار دیگر لیبی را رهبری کند".

برخی با این گزاره موافقت می‌کنند و می‌گویند عرصه سیاسی لیبی در شرایط کنونی به یک ناجی نیاز دارد. در این راستا، خانواده قذافی به نوعی سعی دارند ثباتی را که در دوران حکومت معمر قذافی بر لیبی حاکم بود، به یاد مردم لیبی آورند و از این طریق بار دیگر آن‌ها را به سمت خود جلب کنند. این رویکرد می‌تواند تا حدی در میان مردم لیبی که اکنون ناامید و سرخورده هستند، جالب و جذاب به نظر آید. لیبی اگرچه در شرایطی کنونی روزانه ۱.۲ میلیون بشکه نفت استخراج می‌کند، با این حال با قطعی‌های مکرر برق رو به رو است. نرخ تورم نیز در این کشور رو به افزایش است. در شرایط فعلی، برای بسیاری از جمعیت هفت میلیون نفری لیبی، رفاه و امنیت کاملا دور از دسترس به نظر می‌رسد چه برسد به اینکه آن‌ها بخواهند اکنون در مورد دموکراسی صحبت کنند.

در این میان، ترکیه تنها کشوری نیست که امکان دارد به خانواده قذافی اجازه بازگشت به قدرت را دهد. روسیه نیز شاید مساعدت‌های لازم را به خانواده قذافی بکند تا از این طریق بتواند بار دیگر جای پای محکمی در لیبی کسب کند. امارات و مصر نیز امکان دارد به پسران قذافی به عنوان گزینه‌هایی مطلوب جهت جایگزین کردن آن‌ها با ژنرال "خلیفه حفتر" بنگرند. همان فردی که علی غم حمایت‌های فراوان از وی، تاکنون نتوانسته "دولت وفاقِ ملی" لیبی را سرنگون سازد. در عین حال، در شرایط کنونی زمزمه‌هایی دال بر آزادسازی برخی از اعضای دولت سابق لیبی و همچنین همراهی برخی اعضای دولت کنونی لیبی با نزدیکان و اعضای خانواده معمر قذافی نیز به گوش می‌رسد. درست به همین دلیل است که بسیاری از ناظران و تحلیلگران، احتمال اینکه لیبی بار دیگر توسط خاندان قذافی مدیریت و رهبری شود را به هیچ عنوان بعید نمی‌دانند».