۲۷ مهرماه و غروب برجام!

9صبح:   «غروب‌ برجام» رسید . برجامی که دیگر جانی در کالبد خود ندارد تنها یک طلوع دارد تا موعد اجرایی شدن بند غروب زمان باقی است. 26 مهرماه طبق برجام باید بندی اجرا شود که اصطلاح "بند غروب" به آن اطلاق می‌شود و خبر از لغو تحریم­‌های موشکی، پهپادی و هسته­‌ای ایران طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت می­‌دهد.

اما براساس اخبار و پیام رد و بدل شده اروپا قرار نیست این بند را اجرا کند و به نوعی تحریم ها ادامه می یابد اما در صورتی که اقدامی برای لغو تحریم‌ها مانند تحریم موشکی صورت نگیرد چه خواهد شد

موضع‌گیری اخیر تروئیکای اروپایی درباره تمدید تحریم برنامه موشکی ایران، اعمال تحریم‌های جدید، برنامه‌ هسته‌ای ایران، برجام و فعال کردن مکانیسم ماشه سوال‌برانگیز شده است. اکنون تهران و واشنگتن و حتی تروئیکای اروپایی، همگی بر این باورند که تداوم تنش‌ها و فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران، می‌تواند پیامدهای منفی بسیاری را به دنبال داشته باشد. اگر مذاکرات ایران و آمریکا  که با حمایت کشورهای منطقه‌ای در جریان است، بی‌نتیجه بماند، می‌توان گفت موضع‌گیری جدید اروپایی‌ها، مقدمه‌ای است برای فعال کردن اسنپ (مکانیسم ماشه).

سه کشور اروپایى طرف برجام اعلام کردند لغو تحریم موشکى ایران را به دلیل آنچه که «عمل نکردن ایران به تعهداتش» خواندند اجرا نمى‌کنند و موضوع را به کمیسیون مشترک ارجاع دادند.

اکنون و به تبعیت اقدامات امضاکنندگان برجام، امروز دیگر جانی در کالبد این توافق باقی نمانده است. در پیوست آخر سند برجام که به شرح برنامه اجرای این توافق اختصاص داده شده، از روزهایی تحت عنوان "نهایی شدن، قبول توافق، تصویب و اجرا" و در نهایت "انتقالی و لغو" نام برده شده است. امروز بندی از برجام را پیش رو داریم که اصطلاح "بند غروب" به آن اطلاق می‌شود و خبر از لغو تحریم­‌های موشکی، پهپادی و هسته­‌ای ایران طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت می­‌دهد.

تا فرارسیدن روز لغو و ملغی شدن تمام تحریم‌­های هسته‌­ای کشور، هنوز ۲ سال دیگر باقی مانده، اما تا روز انتقالی تنها دو روز مانده است. طبق مفاد برجام، ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ یعنی ۲۶ مهر ۱۴۰۲ روز انتقالی مقرر شده و قرار است در این روز که ۸ سال از روز قبول توافق برجام می‌گذرد، تحریم‌­های موشکی و پهپادی ایران و تحریم‌های سازمان ملل که با برجام به تعلیق درآمده بودند، لغو شوند، ایران پروتکل الحاقی را به مجلس ببرد و مدیرکل آژانس بین‌­المللی انرژی اتمی گزارش جامع‌­تر خود از وضعیت صلح‌آمیز بودن فعالیت‌­های هسته‌­ای ایران را به طور همزمان به شورای حکام آژانس و شورای امنیت سازمان ملل ارائه دهد.

اما اکنون پس از گذشت ۸ سال از اجرایی شدن برجام، در آستانه فرارسیدن روز انتقالی و لغو تحریم‌­های موشکی و پهپادی ایران، آژانس اظهارات سیاسی­‌کارانه از وضعیت فعالیت‌های هسته‌­ای ایران مطرح می‌­کند و آمریکا و اروپا در جهت ادامه دادن به تحریم‌­های کشور ترفند اتهام‌­زنی را در پیش گرفته­‌اند به­ گونه‌­ای که جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌­کننده برجام در ماه و هفته‌­های گذشته اعلام کرد به علت عدم پایبندی ایران به برجام در سال ۲۰۱۹ تروئیکا اروپایی قصد حفظ تحریم­‌های موشکی ایران را دارد و اخیرا سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز عنوان کرد که به تحریم‌­های تسلیحاتی ایران ادامه می‌­دهیم، زیرا هنوز به ابزار هدف قرار دادن گسترش تسلیحات نظامی ایران مانند موشک و پهپاد نیاز داریم.

برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شامل محدودیت‌های هسته‌ای و غیرهسته‌ای برای ایران بود. برخی از این محدودیت‌ها تاریخ انقضای معینی دارند که مقامات و رسانه‌های غربی از آن به عنوان بندهای غروب (Sunset Clauses) برجام یاد می‌کنند.

مهر ۱۳۹۴ (اکتبر ۲۰۱۵) روز صفر برجام است. ایران در این تاریخ به طور رسمی توافق هسته‌ای را پذیرفت.

مهر ۱۳۹۹ (اکتبر ۲۰۲۰) یکی از بندهای غروب اجرایی شد و تحریم تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران برداشته شد. همچنین ممنوعیت سازمان ملل برای اعطای ویزای کشورهای جهان به اشخاص حاضر در برنامه هسته‌ای، موشکی یا هر صنعت دفاعی ایران در این تاریخ به پایان ر

اندیشکده موسوم به موسسه صلح ایالات متحده (USIP) تاریخ پایان تعدادی از محدودیت‌های برجام علیه ایران را فهرست کرده است.[۱] بخشی از آن در تاریخ مهر ۱۴۰۲ (اکتبر ۲۰۲۳) به پایان می‌رسد که از قرار ذیل است:

۱: برداشتن محدودیت‌های سازمان ملل در زمینه تحقیق و توسعه (R&D) و تولید موشک‌های بالستیک ایران که قابلیت حمل کلاهک اتمی دارند.

۲: سازمان ملل ممنوعیت واردات و صادرات فناوری مرتبط با صنایع موشکی نظیر موشک و پهپاد با برد ۳۰۰ کیلومتر (۱۸۶ مایل) یا بیشتر را برمی‌دارد.

۳: آمریکا طبق برجام ملزم به درخواست قانونی از کنگره (لایحه) برای پایان دادن به تحریم‌ بخش‌های اقتصادی است که به عنوان بخشی از توافق هسته‌ای آن را تعلیق (Suspend) کرده بود.

۴: ایالات متحده ملزم به حذف (Remove) تحریم برخی از افراد و نهادهای مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران است.

۵: اتحادیه اروپا باید تحریم‌های باقی‌مانده خود علیه برنامه هسته‌ای ایران را بردارد.سید.

آینده بند غروب آفتاب در برجام چه خواهد شد؟ اروپایی ها با توافق روی آن با ترامپ می توانند ایران را راضی به محدود کردن فعالیت هسته ای خود فراتر از زمان مشخص شده در برجام کنند؟ اشتباه اروپایی ها این است که بجای نزدیک کردن مواضع ترامپ به توافق برجام در حال گفت و گو روی موضوعی هستند که ایران هیچ گاه زیر بار آن نخواهد رفت. برجام، نه کلمه ای کمتر و نه کلمه ای بیشتر. این نظر ایران است.