از کالیبر و اسکندر تا توچکا؛ موشک‌های مشهور وارد جنگ شدند

9 صبح/ از ساعات اولیه روز پنج شنبه و پس از کشمکش های فراوان در خصوص احتمال آغاز یا تبلیغاتی بودن تهدیدات، ارتش روسیه وارد خاک اوکراین شد تا مانع از ادامه تهدیدات ناتو در مرزهای این کشور شود. با گذشت چند روز از آغاز این جنگ، اکثر تصاویر میدانی، به خسارتهای طرفین در حوزه زرهی و انسانی اختصاص دارد اما در عین حال، زوایای پنهان فراوانی در خصوص این نبرد دیده می شود و عدم اطلاع رسانی دقیق دو طرف در خصوص پروسه درگیری، به شکل جدی کار تحلیل و بررسی این رویارویی نظامی را در شرایط فعلی سخت کرده است.

اما تا به اینجای کار، یک موضوع قابل توجه که می توان به آن پرداخت، استفاده گسترده روسیه از موشک های کروز و بالستیک در ایام نخستین شروع درگیری است.

بر اساس اعلام وزارت دفاع روسیه، این موشک ها برای از کار انداختن پایگاه های هوایی، مراکز کنترل و فرماندهی و همچنین پادگان های نظامی به کار رفته اما روس‌ها آمار دقیق در خصوص نوع و تعداد موشک های به کار رفته اعلام نکردند.

در این میان وزارت دفاع آمریکا توضیحات جالبی را مطرح کرده که در ادامه تقریبا به عنوان تنها منبع رسمی که در این خصوص اظهار نظر کرده به آن اشاره می کنیم، هرچند که نمی توان آمار اعلامی توسط آمریکایی ها را به دلیل سوابق گذشته آنها در کتمان و وارونه سازی حقایق، به قطعیت صحیح دانست.

بر اساس اعلام پنتاگون، در تقریبا دو روز ابتدای جنگ روسیه از ۲۰۰ فروند موشک استفاده کرده که از انواع کروز هوا پرتاب، زمین پرتاب و دریا پرتاب بوده است. از طرف دیگر، امریکا معتقد است روس‌ها از موشک های بالستیک کوتاه و میان برد نیز استفاده کرده اند اما نکته جالب اینجاست که اصولا روسیه در حال حاضر و به صورت عملیاتی فاقد سامانه موشک بالستیک میان برد است و این اظهار نظر آمریکایی ها تا حدی عجیب و غیر قابل باور است.

با این توضیحات و با کمک تصاویری که عمدتا در ایام اخیر در شبکه های اجتماعی منتشر شده نگاهی به موشک های بالستیک و کروز به کار رفته در این جنگ تا به اینجا خواهیم داشت. قبل از پرداختن به این موشک ها ذکر این مسئله مهم است که بسیاری از این اطلاعات صرفا بر اساس برآوردهای میدانی و تصاویری غیر حرفه ای انجام شده و امکان بروز خطا و اشتباه در آنها وجود دارد.

موشک کروز کالیبر نیروی دریایی روسیه

موشک کروز کالیبر از جمله سلاح های معروف نیروی دریایی روسیه است که در جریان دخالت روسیه در جنگ سوریه مورد استفاده گسترده قرار گرفت. این موشک که برای حمل و پرتاب از کشتی های جنگی و زیردریایی ها طراحی شده در انواع مختلفی توسعه پیدا کرده و هم دارای نقش ضد کشتی و هم حمله به اهداف زمینی است. به نظر می رسد مدل استفاده شده در درگیری اخیر، از مدل  ۳M۱۴ است که بردی در حدود ۲۵۰۰ کیلومتر داشته و یک سر جنگی ۴۵۰ کیلوگرمی با خود حمل می کند. سرعت این موشک نیز در حدود ۰.۸ ماخ است و برای هدایت معمولا از ترکیب سیستم اینرسیایی و هدایت ماهواره ای بهره می برد.

موشک کروز کالیبر ساخت روسیه

آیا کروزهای هوا پرتاب روسی در میدان حاضر شدند؟

همان طوری که در ابتدا اشاره شد در خصوص این درگیری و تا به این جای کار منابع اطلاعات رسمی از طرف روسیه و اوکراین بسیار کم است. آمریکا ادعا کرده که حجم قابل توجهی از بمب افکن های سنگین و متوسط روسی در موج اول حملات حضور داشتند ولی تا به این لحظه سندی بر تایید این ادعا وجود ندارد.

موشک های کروز KH-۱۰۱ در زیر بمب افکن تی یو ۹۵ نیروی هوایی روسیه

در صورتی که بحث استفاده از موشک های کروز هوا پرتاب در این نبرد مطرح باشد احتمالا گزینه مورد استفاده روس‌ها سری KH-۱۰۱ است که این موشک هم برای اولین بار در جریان بحران سوریه توسط روس‌ها به صورت عملیاتی به کار گرفته شد.

این موشک معمولا توسط بمب افکن های تی یو ۹۵ و تی یو ۱۶۰ نیروی هوایی روسیه حمل و پرتاب می شود. برخی منابع برد این موشک را بیش از ۴ هزار کیلومتر اعلام کرده و سر جنگی آن نیز وزنی در حدود ۴۵۰ کیلوگرم دارد. این موشک با سرعتی در حدود ۰.۸ حرکت کرده و از سیستم هدایت ترکیبی اینرسیایی و ماهواره ای در کنار بهره گیری از نقشه های توپوگرافی استفاده می کند.

موشک ضد رادار KH-۳۱

بر اساس تصاویر موجود، موشک تاکتیکی ضد رادار KH-۳۱ نیز در جریان این درگیری استفاده شده است. این موشک با توجه به سر جنگی جستجوگر خود به دنبال منبع تششع راداری گشته و بعد از کشف روی آن قفل می کند و به سمت آن حرکت می کند. تصاویر مخابره شده از اوکراین، هدف گرفتن برخی سایت های راداری را نشان داده و از طرف دیگر سقوط حداقل یکی از این موشک ها در کیف نیز ثبت شده است.

موشک ضد رادار KH-۳۱

باقی مانده موشک KH-۳۱ روسی در جریان جنگ اخیر با اوکراین

هدف قرار گرفتن رادار ۱L۲۲ اوکراین در خارکف - ساعات اولیه حمله روسیه به اوکراین

این موشک ضد رادار که توان ثانویه ضد کشتی نیز دارد معمولا توسط هواپیماهای تاکتیکی روسی مثل سری فلانکر ، سری فالکروم یا فنسر حمل و پرتاب می شود. این موشک در دو مدل اصلی A و P توسعه پیدا کرده و برد آن بین ۷۰ تا ۱۱۰ کیلومتر ، سرعت نهایی آن بیش از ۳ ماخ و  سر جنگی آن در حدود ۹۰ کیلو وزن دارد.

اسکندر روسی هم وارد نبرد شد

سامانه موشکی اسکندر ساخت روسیه نیز از جمله تسلیحات به نوعی پر حاشیه روس‌ها به حساب می آید که در سالهای اخیر بحث و جدل های زیادی در خصوص آن مطرح شده؛ از عملکرد مدل بالستیک آن در جنگ دوم قره باغ گرفته تا بحث توسعه مدل کروز آن که بهانه ای برای خروج آمریکا از پیمان INF شد.

مدل بالستیک موشک اسکندر

بر اساس تصاویر منتشر شده از جنگ اخیر، به نظر می رسد که هم مدل بالستیک و هم کروز این موشک مورد استفاده قرار گرفته باشد. در چند هفته اخیر منتهی به شروع جنگ تصاویر بسیار زیادی از حرکت واحدهای موشک های اسکندر از نقاط مختلف روسیه به سمت مرز اوکراین منتشر شده بود. برخی از منابع حتی اعتقاد دارند برخی از این موشک ها، از طرف بلاروس به سمت اوکراین پرتاب شده است.

موشک اسکندر در مدل بالستیک تا ۵۰۰ کیلومتر برد داشته و می تواند به سرعت نزدیک به ۶ ماخ برسد. این موشک که از سوخت جامد بهره می برد می تواند به انواع سر جنگی متعارف یا غیر متعارف مجهز شده و معمولا از سر جنگی شدید الانفجار ۷۰۰ کیلوگرمی استفاده می کند. ترکیبی از سیستم های هدایت اینرسیایی و ماهواره ای برای این موشک به کار رفته و خطای آن نیز در حدود ۵ متر است.

مدل کروز این موشک نیز بردی بیش از ۳ هزار کیلومتر دارد و همان طور که در ابتدا اشاره شد از جمله بهانه های اصلی آمریکا برای خروج از پیمان محدودیت موشک های کوتاه و میان برد بود. این موشک هم با ترکیبی از سامانه های هدایت اینرسیایی و ماهواره ای به سمت هدف رفته و سرعت آن نیز در سری مادون صوت است.

توچکا ؛ وقتی اوکراین هم حمله می کند

موشک بالستیک تاکتیکی و کوتاه برد توچکا یکی از محصولات پر تولید شوروی سابق بود که هنوز هم در بسیاری از کشورهای جهان مورد استفاده است. این موشک در جریان جنگ سوریه و یمن مورد استقاده قرار گرفته و خصوصا در یمن، چندین بار متجاوزین اماراتی و سعودی را نقره داغ کرده است.

موشک بالستیک تاکتیکی توچکا

در دو روز گذشته از جنگ بین روسیه و اوکراین باید گفت که به شکل جالبی هم روسها و هم اوکراینی از این موشک استفاده کردند و اوکراینی ها با آن موفق شدند یک پایگاه هوایی نزدیک مرز روسیه را نیز هدف قرار بدهند. در این حمله که به پایگاه هوایی Millerovo در منطقه روستف انجام شد حداقل یک سوخو ۳۰ روسی روی زمین هدف قرار گرفت.

سوخو ۳۰ روسی که با توسط موشک اوکراینی هدف قرار گرفته است

باقی مانده موشک توچکا شلیک شده توسط روسیه به شرق اوکراین

نکته جلب دیگر اینکه، دو طرف از موشک های توچکا سری U مجهز به سرهای جنگی خوشه ای استفاده کرده اند که این موشک بردی در حدود ۱۲۰ کیلومتر داشته و سر جنگی آن وزنی در حدود ۴۸۰ کیلوگرم است. تا به اینجای کار باید گفت که موشک های کروز و بالستیک نقش مهمی در ساعات اولیه جنگ داشته و خصوصا روسها با استفاده از موشک های کروز خود ضربات سختی را به سیستم دفاع هوایی ، پایگاه های هوایی و تشکیلات کنترل و فرماندهی اوکراین وارد کردند. مشخصا در روزهای آینده و با ادامه روند جنگ می تواند به اطلاعات و جزییات بیشتر در خصوص عملکرد این موشک ها دست پیدا کرد.