عارف:برای انجام وظیفه بهتر باید از گذشته درس بگیریم

به گزارش 9صبح؛ «محمدرضا عارف» امروز دوشنبه ۱۲ خرداد ۱۴۰۳ در همایش کنشگران حوزه امام خمینی (ره) در مرکز همایش های ریاست جمهوری، با گرامیداشت حماسه ها و رویدادهای های ماه خرداد، گفت: امروز ابعاد ناشناخته فراوانی از شخصیت امام راحل، بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی وجود دارد که به اندازه کافی برای شناخت و تبیین آن تلاش لازم و جدی صورت نگرفته و ضروری است که ابعاد شخصیتی امام خمینی (ره) در ابعاد و زمینه های مختلف دقیق تر تبیین و بررسی شود.

معاون اول رئیس جمهور تاکید کرد: اگر ابعاد شخصیتی امام دقیق‌تر و عمیق‌تر تبیین می‌شد؛ امروز حاکمیت ارزش‌ها و آنچه امام رهبری کردند بهتر و پایدارتر بود.

عارف با بیان اینکه باید از گذشته درس بگیریم و مسیر بهتری را برای انجام وظایف خود، به‌ویژه نخبگان، دانشمندان و اندیشمندانی که دغدغه‌ راه امام را دارند، ترسیم کنیم، توجه بیشتر و دقیق تر به ابعاد شخصیتی امام در شرایط کنونی برای جامعه‌ اسلامی ما بیشتر ضروری به نظر می‌رسد.

او خاطرنشان کرد: امروز در سی و ششمین سالگرد ارتحال بنیانگذار نظامی نوین و معمار اندیشه‌ای تمدنی گرد هم آمده‌ایم؛ اندیشه‌ای که فراتر از مرزهای جغرافیایی، قومی و حتی فقهی، پیام خود را به جهانیان رساند.

زمان آن رسیده که به ناشناخته ها و ناگفته های امام بپردازیم 

عارف افزود: در طول سال‌ها، بارها از امام به‌عنوان فقیه، عارف، مبارز و سیاستمدار یاد کرده‌ایم، اما اکنون زمان آن فرا رسیده که به ناشناخته‌ها و ناگفته‌های ایشان بپردازیم؛ بخش‌هایی از شخصیت و اندیشه‌ی امام که گاه در روایت‌های سیاسی به حاشیه رفته‌اند و امروز بیش از هر زمان دیگری نیاز به بازخوانی و بازشناسی دارند.

معاون اول رئیس جمهور تصریح کرد: در این مسیر، شایسته است از موسسه تنظیم و نشر آثار امام تقدیر ویژه به عمل آید؛ نهادی که در طول سالیان، حافظه‌ مکتب امام را پاسداری کرده و امروز نیز می‌تواند با بازتولید معرفت دینی، اجتماعی و حکمرانی برآمده از آرای ایشان، ما را در شناخت عمیق‌تر امام یاری رساند.

عارف در ادامه سخنان خود در تشریح چند ویژگی برجسته‌ امام خمینی(ره) که توجه به آنها در شرایط کنونی ضروری است، گفت:  انقلاب اسلامی ایران پیش از هر چیز یک دگرگونی فرهنگی بود؛ انقلابی برای تحول درونی انسان‌ها، بازسازی نظام ارزشی جامعه و احیای رابطه‌ی انسان با خدا، خویشتن و قدرت بود.

توجه ویژه امام به موضوع فرهنگ به عنوان مسئله اصلی 

معاون اول رئیس جمهور با اشاره به نگاه تمدنی امام عنوان کرد: امام خمینی(ره) از همان آغاز، فرهنگ را مسئله‌ اصلی می‌دانستند؛ فرهنگی که باید انسان‌ساز، مسئولیت‌آفرین و معنابخش باشد. در اندیشه‌ی ایشان، حکومت ابزار بود نه هدف. تمدن مورد نظر امام، تمدنی اخلاقی و معنوی است؛ تمدنی که در آن قدرت در خدمت معنا، عدالت و کرامت انسان قرار می‌گیرد.

عارف با بیان اینکه امام پروژه بزرگتر از انقلاب سیاسی را دنبال می‌کرد، افزود: امام به دنبال پروژه نهادسازی اخلاقی در تراز فرهنگ اسلامی بود، امام خمینی (ره) پیش از آنکه فقیه حکومت باشد معلم نفوس بود. آثار عرفانی و اخلاقی ایشان از ولایت، عبودیت، سیر انفسی و طهارت نفس سخن می‌گویند اما کمتر به این توجه شده که امام این مفاهیم را به ساحت سیاست و حکمران نیز آورد و دستگاه معرفتی جدیدی بر پایه آن بنیان نهاد.

فقه در نگاه امام خمینی (ره) یک جریان سیال و در مسیر تکامل بود

معاون اول رئیس جمهور، فقه تحولگرا و گذر از فقه فردی به فقه تمدنی را از دیگر ویژگی های امام راحل عنوان کرد و گفت: فقه در نگاه امام خمینی نه امری ثابت و راکد بلکه جریان سیالی بود که در مسیر تکامل و پاسخگویی به تحولات زمانه قرار داشت.

عارف تصریح کرد: رویکرد مصلحت محور ایشان در تاسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و نمونه‌هایی از اجتهاد ایشان نشانه‌های بارز از انعطاف پذیری و نوآوری در چارچوب اصول فقهی به شمار می‌رود. 

معاون اول رئیس جمهور اظهار کرد: امام خمینی فقه را در گستره تاریخ و شرایط متغیر زمانه بازخوانی کرد بی‌آنکه از اصول و مبانی اصیل آن فاصله بگیرد. این توانایی تبیین و تحول فکری فقهی امروز بیش از هر زمان دیگری برای جهان اسلام ضرورت و اهمیت دارد.

هنر حکومت داری در بحران 

او به دیگر خصوصیت امام یعنی هنر حکومت داری در بحران اشاره کرد و گفت: امام نه تنها رهبر ایام انقلاب بود بلکه پس از پیروزی نیز توانست بر بحران‌های متوالی همچون جنگ تحمیلی، اختلافات داخلی، ترورها و فشارهای جهانی، کشتی انقلاب را هدایت کنند. مدیریت بحران و نگاه امام، ترکیبی از توکل الهی، مشورت با نخبگان و تشخیص مقتضیات زمان بود. ایشان در بحران‌ها نه به سازش تن داد و نه گرفتار تحجر شد. این میدان داری هوشمندانه حلقه مفقوده سیاست امروز ما است.

ضرورت بازتعریف جایگاه زن مسلمان فراتر از کلیشه ها

معاون اول رئیس جمهور با اشاره به دیدگاه روشن امام خمینی (ره) درباره جایگاه زن در تمدن اسلامی، اظهار داشت: امام خمینی(ره) زن را نیرویی فعال و مؤمن در شکل‌گیری تمدن اسلامی می‌دانستند. ایشان زن را نه صرفاً عضوی از خانواده، بلکه عنصری تأثیرگذار در جامعه و تاریخ اسلام می‌شناختند.

او افزود: این دیدگاه که ریشه در سنت دینی دارد، بر این باور است که حضور و مشارکت فعال زنان در عرصه‌های مختلف، ضامن پیشرفت و استحکام جامعه اسلامی است. ما باید این نگاه را به صورت عمیق‌تر مورد بررسی قرار دهیم و جایگاه زن مسلمان را فراتر از کلیشه‌ها و محدودیت‌های رایج بازتعریف کنیم.

اعتقاد و ایمان راسخ امام به جوانان

عارف در ادامه به موضوع “امام و جوانان” پرداخت و با اشاره به نگاه امام به مقوله اعتماد و میدان دادن به نسل جوان گفت: در منظومه فکری امام خمینی(ره)، جوانان نه صرفاً یک گروه سنی، بلکه اصلی‌ترین سرمایه اجتماعی و فرهنگی کشور محسوب می‌شدند.

او افزود: امام به جوانان ایمان راسخ داشت و بزرگترین مأموریت‌های انقلاب را به آنان می‌سپرد. از دفاع مقدس تا جهاد سازندگی، از عرصه دانشگاه تا مساجد، و از سنگر علم تا میدان سیاست - این جوانان بودند که به ندای امام پاسخ گفتند و نقش محوری در تحولات ایفا کردند.

معاون اول رئیس جمهور تاکید کرد: نگاه ژرف امام این بود که با اعتماد و میدان دادن به نسل جوان، می‌توان افق‌های دوردست را فتح کرد. این بینش، امروز نیز می‌تواند چراغ راه ما در مواجهه با نسل جدید باشد.

عارف خاطرنشان کرد: امام بارها در بیانات خود تاکید می‌کردند که امید من به شما جوانان است. با زبانی صمیمی مسئولیت آینده کشور را به آنها گوشزد می‌کردند. نگاه امام به جوانان صرفاً احساسی یا شعاری نبود بلکه نگاهی راهبردی، تمدن ساز و آینده نگر بود. امروز نیز اگر بخواهیم به راه امام بازگردیم باید به جوانان بازگردیم با آنها سخن بگوییم به آنها اعتماد کنیم و راه را برای شکوفایی استعدادهای آنها هموار سازیم.

او در ادامه سخنان خود با اشاره به نگاه امام خمینی(ره) به موضوع حوزه و دانشگاه در افق تمدنی اظهار کرد: امام هم حوزه را احیا کرد و هم دانشگاه را کرامت بخشید. او بیش از هر شعاری به وحدت نهادهای علمی باور داشت. دانشگاه و حوزه را دو بال اصلی انقلاب می‌دانست. در نگاه امام علم دینی یعنی علمی که در خدمت انسان و معنویت باشد نه علمی خنثی یا ابزاری. ایشان دغدغه داشت که دانشگاه از وابستگی فکری و حوزه از انزوا خارج شوند و هر دو در خدمت انسان‌سازی و توسعه و پیشرفت کشور باشند.

معاون اول رئیس جمهور با تاکید بر اینکه امام عدالت را تنها یک شعار سیاسی نمی‌دانست بلکه آن را بنیاد مشروعیت حکومت دینی می‌دانست،اظهارداشت: در آثار و مواضع ایشان فقر تبعیض و محرومیت و فاصله طبقاتی از مظاهر ظلم هستند. نگاه او به مستضعفین عاطفی و تبلیغاتی نبود بلکه راهبردی برای نجات انسان و نظام تلقی می‌شد و تشکیل کمیته امداد، جهاد سازندگی و بنیاد مستضعفان ریشه در همین فلسفه عدالت‌گرای امام دارد.

عارف با اشاره به نگاه امام به جهان اسلام و امت محوری فراتر از ملی‌گرایی، گفت: نگاه امام به جهان اسلام نگاه ریشه در عمق فکری وحدت اسلامی داشت، ایشان از امت سخن می‌گفت نه صرفاً ملت، امام راحل برای قدس، کشمیر، لبنان و هر نقطه‌ای که مسلمانان در رنج بودند نگران بود. امام نظام بین‌الملل را از زاویه مظلوم و مستکبر می‌دید نه از زاویه شرق و غرب و این نگاه امت محور امروز می‌تواند در برابر موج اسلام هراسی هویت ساز باشد.

امام نه منفعل بود و نه شتابزده عمل می کرد

وی ادامه داد: امام نظریه پرداز و صبور در سیاست بود در کنار شور انقلابی، امام خمینی هنر صبر انقلابی را نیز داشت سال ۱۳۴۲ تا سال ۱۳۵۶ سیاست صبر فعال را در پیش گرفت نه منفعل بود و نه شتاب زده. این نگاه امروز برای ما که درگیر سیاست ورزی‌های هیجانی هستیم درسی بنیادی است.

عارف همچنین به اخلاق سیاسی، صداقت، توکل و ایستادگی امام اشاره کرد و گفت: در زمانه ای که اخلاق در سیاست بیشتر به شعار شباهت دارد، امام خمینی سیاستمداری بود که صادقانه سخن می‌گفت، صریح موضع می‌گرفت و اهل معامله نبود، ساده زیستی، صداقت در بیان مواضع و نفی تملق و طرد ریاکاری بخشی از منش ایشان بود که باید بازشناسی شود، امروز اگر از اخلاق سیاسی امام سخن بگوییم میراث فکری او را ناقص منتقل کرده‌ایم.

معاون اول رئیس جمهور با اشاره به رابطه‌ عرفانی امام با مردم و توده‌ها اظهار کرد: در زمانه‌ای که سیاست ورزی معمولاً بر پایه عقلانیت ابزاری و بر شیوه‌های تبلیغاتی شکل می‌گیرد امام خمینی با مردم پیوندی از جنس اعتماد عمیق وجودی برقرار کرد ارتباط نه با ابزارهای رسمی یا حزبی، بلکه بر اساس یک رابطه صادقانه و بی‌واسطه شکل گرفت امام برخلاف تصور رهبران کاریزماتیک صرف مظهر نوعی رابطه قدسی و معنوی با مردم بود رابطه‌ای که در روز تاریخی ۱۲ بهمن ۵۷ و بدرقه میلیونی ۱۴ خرداد ۶۸ به وقوع پیوست و به وضوح و شکوه تمام به نمایش درآمد.

باید امام را با زبان روز و برای نسل امروز دوباره بخوانیم 

عارف ادامه داد: این پیوند بی‌واسطه امام بر زبان دل استوار بود و نه بر مناسبات سیاسی مرسوم، ظرفیتی که امروز باید به درستی فهمیده و برای نسل های آینده به زبان نوین بازخوانی شود. امروز اگر می‌خواهیم میراث امام را پاس بداریم باید از روایت‌های تکراری عبور کنیم باید امام را دوباره بخوانیم با زبان امروز برای انسان امروز. وظیفه داریم امام را نه فقط در باب انقلاب بلکه در چشم انداز تمدن سازی نوین اسلامی باز تعریف کنیم.

معاون اول رئیس جمهور با تاکید بر اینکه اجلاس کنش گران حوزه امام باید بستر چنین باز تعریفی باشد،گفت: اظهارات عمیق، منصفانه و نوآورانه درباره شخصیت امام نه فقط به عنوان یک چهره تاریخی که به مثابه نقشه راه آینده دنیای اسلام باید شکل بگیرد چه افتخاری بالاتر از آنکه ما وارثان مکتبی هستیم که توان نوزایی دارد و باید آن را خوب بشناسیم، درست تبیین کنیم و صادقانه منتقل کنیم.

امروز وظیفه همه ما حفظ نظام اسلامی و تقویت آن است

عارف با تاکید بر این نکته که امروز وظیفه همه ما حفظ نظام جمهوری اسلامی و تقویت آن است که باید احصا شود، گفت: اگر انحرافی در آن ایجاد شده است باید با تذکر دادن یا پیشنهاد اصلاح جلوی رفتن به سوی اهدافی که در انقلاب مبنا نبوده گرفته شود تا به سوی اهدافی که در انقلاب ما مبنا بود برویم و از میراث ارزشمند امام دفاع کنیم.

وی ادامه داد: کنشگران حوزه امام خمینی(ره) باید درکی جامع و دقیق از شخصیت، سلوک و بینش امام داشته باشند و با اشرافی ژرف و دقیق ابتکارات و سیره امام را به نسل جوان منتقل کنند. تاکید بر این نکته را نیز لازم می‌دانم که نوجوانان و جوانان ما که در زمان امام زیست نکرده‌اند باید توسط کنشگران حوزه امام در رسانه‌ها به ویژه رسانه ملی با تفکر امام آشنا شوند که متاسفانه در این حوزه در سال‌های گذشته کم کاری‌هایی صورت گرفته که باید به جد جبران شود.

معاون اول رئیس جمهور در پایان سخنان خود تاکید کرد: وظیفه کنشگران امام خمینی (ره) باید فراسرزمینی باشد به ویژه دانشگاهیان باید در تبیین تفکر امام نقشه راهبردی داشته باشند زیرا امام همواره به متفکران دانشگاهی اهتمام ویژه داشتند و برای پیشرفت کشور تاکید می‌کردند که دانشگاهیان و روحانیون با حفظ هویت و پایگاه خود باید کنار هم قرار بگیرند و آینده را بسازند.