زباله بیولوژیک نجات‌بخش چیست؟

به گزارش 9 صبح؛ روز ۱۷ نوامبر مصادف با ۲۶ آبان ۱۴۰۰ از سوی مجامع بین‌المللی به عنوان روزجهانی خون بند ناف نام‌گذاری شده است؛ یک زباله بیولوژیک نجات‌بخش، طلای سرخی که در خون بند ناف وجود دارد و می‌تواند دوام صدها و هزاران زندگی را تضمین کند.

باید بدانیم که تنها چند دقیقه بعد از تولد و خروج بند ناف، خون موجود در بند ناف و جفت لخته می‌شود.  بنابراین برای دسترسی به این منبع مهم تنها ۵ تا ۱۰ دقیقه فرصت داریم. در غیر این صورت سلول‌های بنیادی موجود در آن که می‌تواند درمان‌کننده بیش از ۸۰ نوع بیماری صعب‌العلاج باشد، بدون استفاده دور انداخته می‌شود!.

 مژده نخلستانی _مدیر بانک خون بندناف سازمان انتقال خون، با اشاره به تاریخچه ذخیره خون بند ناف، گفت: در ذخیره‌سازی و پیوند خون بند ناف، پروفسور الین گلوکمن  از شناخته‌ترین و تاثیرگذارترین چهره‌های این عرصه  است که توانست با اولین پیوند موفقیت‌آمیز خون بند ناف بر روی کودکی پنج ساله مبتلا به آنمی‌فانکونی(نوعی کم‌خونی مادرزادی) از طریق سلول‌های بنیادی خون بند ناف خواهرش در سال ۱۹۸۸ تحول عظیمی را با وارد کردن سلول‌های بنیادی خون بند ناف به بخش پیوند، رقم بزند. همچنین در سال ۱۹۹۱ درمان کودک مبتلا به سرطان خون نیز از طریق پیوند سلول‌های بنیادی خون بند ناف موفقیت‌آمیز انجام شده بود. به این ترتیب چشم‌انداز روشنی برای استفاده از  سلول‌های بنیادی خونساز بند ناف رقم خورد.

زباله بیولوژیک نجات‌بخش!

وی با بیان اینکه اکنون سالانه بیش از صدها پیوند موفقیت‌آمیز از بند ناف انجام می‌شود، گفت: درهمین راستا روز ۱۷ نوامبر مصادف با ۲۶ آبان ۱۴۰۰ از سوی مجامع بین‌المللی به عنوان روزجهانی خون بند ناف نام‌گذاری شده است. بر این اساس با جهانی شدن روز بند ناف، خانواده‌ها و کادر درمان از مزایای استفاده از این زباله بیولوژیک که به عنوان طلای سرخ ارزشمند باید شناخته شود، بیشتر آشنا می‌شوند.

نخلستانی درباره بانک خون بند ناف سازمان انتقال خون ایران و نحوه عملکرد آن، گفت: این بانک، یک بانک خون بند ناف عمومی است که در سال ۱۳۸۹ تاسیس شد. این بانک جهت اطمینان از انطباق فرآیندهای جاری با اســتانداردهای بین‌المللی، فعالیت‌های خود را بر مبنای الزامات اسـتاندارد Net Cord-FACT و AABB و اســــتانداردهای ملی خون بندناف ایران آغاز کرده است.

جمع‌آوری بیش از ۴۰۰۰ واحد خون بندناف در سازمان انتقال خون

وی افزود: از زمان تاسیس بانک خون بند ناف انتقال خون تا کنون حدود ۴۱۵۰ واحد خون بند ناف از مادران اهدا کننده‌ای که رضایت به اهدای خون بند ناف نوزادشان داده‌اند، در این بانک نگهداری می‌شود. همچنین تاکنون اطلاعات HLA تعداد ۴۱۰۰ نفر بیمار به امید یافتن نمونه سازگار، ثبت شده است.

خون بند ناف چیست؟

نخلستانی اظهار کرد: در دوران جنینی، جفت مسئول تبادل مواد غذایی بین جنین و خون مادر است. ساختمان آن به گونه‌ای است که مانند یک حوضچه خونی عمل می‌کند تا بیشترین تبادل مواد غذایی و اکسیژن در آن صورت گیرد. منشاء سلول‌های خونی موجود در جفت، جنین بوده و بنابراین از نظر سلولی، نابالغ‌تر از سلول‌های خونی موجود در یک فرد بزرگسال است. بنابراین به همان نسبت سلول‌های بنیادی جفت، توانایی بیشتری در تمایز به سایر سلول‌ها از جمله سلول‌های خونی دارند. باید توجه کرد که سلول‌های خونی حامل اکسیژن و مواد غذایی، از جفت به وسیله بند ناف وارد بدن جنین شده و از طریق قلب جنین به کل بدن فرستاده می‌شوند. به هنگام تولد و بعد از جدا شدن بند ناف، جفت نیز از دیواره رحم جدا شده و خارج می‌شود.

۵ تا ۱۰ دقیقه زمان برای دسترسی به طلای سرخ

وی ادامه داد: حجم بند ناف و جنین به گونه‌ای است که به طور متوسط ۷۰ تا ۲۰۰ میلی‌لیتر خون غنی از سلول‌های بنیادی خون‌ساز در آن ذخیره شده است و به همراه دفع جفت، این خون نیز دور انداخته می‌شود. از آن جایی که تنها بعد از چند دقیقه خون موجود در بند ناف و جفت لخته می‌شود، بنابراین برای دسترسی به این منبع مهم تنها ۵ تا ۱۰ دقیقه فرصت داریم. در غیر این صورت سلول‌های بنیادی موجود در آن بدون استفاده باید دور انداخته شود. این خون بعد از جدا شدن کامل بند ناف از نوزاد قابل جمع‌آوری است. بنابراین  نمونه‌گیری از آن هیچ صدمه‌ای به نوزاد و یا مادر وارد نمی‌کند.

نخلستانی با بیان اینکه سلول‌های بنیادی خونساز، تولیدکننده سلول‌های خونی و ایمنی هستند، گفت: این سلول‌ها به طور عمده در مغز استخوان وجود داشته و علاوه بر مغز استخوان در خون محیطی (خون در گردش)، بند ناف و کبد جنینی نیز دیده  می‌شوند. سلول‌های بنیادی خونساز قابلیت تبدیل به رده‌های  مختلف خونی را دارند و با توجه به اینکه سلول‌های خونی از جمله گلبول قرمز ۱۲۰ روز عمر دارد یا نیمه عمر پلاکت خون چند روز است، ما همیشه به ذخایر قابل توجهی از این سلول‌های بنیادی برای تبدیل و تولید به سلول‌های خونی در مغز استخوان احتیاج داریم. در بیماران نیازمند پیوند می‌توان از این منابع جهت پیوند مغز استخوان استفاده کرد.

وی همچنین گفت: خون بند ناف، خون موجود در جفت بوده و به عنوان یک زباله بیولوژیک محسوب می‌شود. جمع‌آوری آن بدون درد است و پس از جمع آوری برای پیوند به راحتی قابل دسترس است. بنابراین استفاده از سلول‌های خون بند ناف بسیار ارزشمند است، اما از آنجایی که معمولا حجم خون جمع‌آوری شده، کم است، بنابراین برای بیماران بزرگسال کاربرد کمی دارد، اما برای کودکان و اطفال در بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان‌های خون، نقایص سیستم ایمنی، کم خونی‌های مقاوم به درمان و... بسیار مفید است. سلول‌های بنیادی خون بند ناف می‌توانند جایگزین سلول‌های خونساز مغز استخوان شوند و امید زندگی را در این بیماران زنده کنند.

درمان ۸۰ نوع بیماری صعب‌العلاج از طریق سلول‌های خون بند ناف

نخلستانی با بیان اینکه بیش از ۸۰ نوع بیماری صعب‌العلاج با سلول‌های بنیادی خونساز بند ناف درمان می‌شوند، گفت: به طوری که بیماری‌های خونی بدخیم مانند سرطان‌های خون حاد و مزمن، بیماری‌های خونی غیر بدخیم از جمله تالاسمی ماژور، بیماری‌های متابولیک ارثی کشنده و بیماری‌های نقص ایمنی از جمله این بیماری‌ها محسوب می‌شوند. همچنین از سلول‌های خون بند ناف برای بازسازی مغز استخوان پس ازشیمی درمانی و پرتودرمانی‌های شدید نیز استفاده شود.

هزینه جمع‌آوری خون بند ناف در سازمان انتقال خون ایران

وی درباره هزینه جمع‌آوری و نگهداری خون بند ناف در سازمان انتقال خون ایران به عنوان مرکزی عمومی، گفت: باید توجه کرد که بانک‌های خون در دنیا به دو نوع خصوصی و عمومی تقسیم می‌شوند. نگهداری خون بند ناف در بانک خون بندناف سازمان انتقال خون ایران که بانک خون غیرانتفاعی و عمومی است، هیچگونه هزینه‌ای ندارد. زیرا نمونه‌ای که اهداکننده به بانک خون بند ناف عمومی اهدا می‌کند، برای مصرف عموم بیماران است، نه صرفا برای مصرف خود نوزاد و خانواده فرد اهداکننده. باید توجه کرد که این بانک یک بانک خون عمومی است که پس از مصاحبه و رضایت از مادران داوطلب، خون بند ناف پس از زایمان توسط پرسنل و کارشناس آموزش دیده جمع‌آوری و به واحد پردازش خون بند ناف در سازمان انتقال ایران ارسال می‌شود. در آنجا سلول‌های خون بند ناف پردازش شده و سپس ذخیره‌سازی می‌شود. این درحالی‌ست که در بانک‌های خصوصی هزینه پردازش و نگهداری را خانواده پرداخت می‌کند.