نقد پرمخاطب ترین فیلم جشنواره چهلم؛ مردی که نمی بازد!

9 صبح/ مرد بازنده مجموعه‌ای از ویژگی‌هایی را در خود دارد که هر کدام می‌توانند نظر گروه قابل‌توجهی از مخاطبان سینمای ایران را به خود جلب کنند: یک قهرمان به‌شدت فردگرا و کنش‌مند، یک داستان پرتعلیق کارآگاهی، اشاره‌های پرتعداد به مباحث ملتهب سیاسی، و روابط ملودراماتیک نه‌چندان رقیق خانوادگی (با محوریت تقابل میان نسل‌ها). موفقیت نسبی مهدویان و همکارانش در ایجاد پیوند میان این جنبه‌های مختلف، این گمان را ایجاد می‌کند که مرد بازنده می‌تواند یکی از امیدهای کسب سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران باشد.

داستان فیلم با مرگ مشکوک یک مرد جوان شروع می‌شود. سرهنگی به‌نام احمد خسروی (جواد عزتی) که مأمور پیگیری این پرونده است، پس از تحقیقات اولیه به موارد مشکوکی برمی‌خورد و به‌زودی با یک کلاف سردرگُم مواجه می‌شود. او که با مشکلاتی در زندگی شخصی‌اش مواجه است، حالا فرصتی برای اثبات این نکته پیدا کرده که یک مرد بازنده نیست.

محمدحسین مهدویان با تلاش برای روایت یک تریلر پلیسی دست به قمار بزرگی زده‌اند. یکی از سختی‌های کار با الگوهای داستانی کارآگاهی یا پلیسی، در «بومی بودن» نسبی این الگوها است. تقلید از الگوهای آمریکایی چنین ژانرهایی به‌سرعت می‌تواند به‌عنوان اثری جعلی و تخت با واکنش‌های منفی روبه‌رو شود. اما مهدویان در مرد بازنده توانسته از این دام فرار کند. فیلم گرچه عمدتاً (و البته با فراز و نشیب) از الگوهای ژانری استفاده می‌کند اما در عین حال توانسته این باور را ایجاد کند که داستان فیلم دارد در کشوری به‌نام ایران رخ می‌دهد.

باورپذیری فیلم به‌شدت متکی به نقش‌آفرینی بازیگر اصلی‌اش هم هست. جواد عزتی فاصلۀ زیادی با شخصیت احمد دارد – چه از نظر سنّ‌وسال و چه به‌لحاظ طرز نگاه و شیوۀ راه‌رفتن. اما او دگردیسی قابل‌تحسینی را برای فرو رفتن در جلد شخصیت اصلی مرد بازنده طی کرده است. برگ برندۀ عزتی، شیوۀ استفادۀ او از اجزاء صورتش برای انتقال احساسات گوناگون است. او توانسته با کمترین تغییر در میمیک صورتش، احساساتِ – گاه – متعارضی را در دو سکانس متوالی منتقل کند؛ عاملی که در مواردی حتی جای کات میان سکانس‌ها را تعیین کرده است.

هرچند شاید در لحظاتی به‌نظر برسد که یک‌دستی لحن بیان کلمات توسط عزتی دچار خدشه شده، اما توانایی قابل‌ستایش او در بازی بدون کلام این مشکل جزیی را جبران می‌کند. این‌گونه است که توانایی‌های یک بازیگر می‌تواند حتی روی زیبایی‌شناسی بصری فیلم هم اثر بگذارد.

نویسنده: سید آریا قریشی