دیوارنگاره‌ها، بازتاب عشقی بی‌پایان

به گزارش 9 صبح؛ پیش از این نیز با بهانه و بی‌بهانه در مطالبی، علاقه و توجه فراوانم را به دیوارنگاره‌های خیابانی، نقاشی‌ها و گرافیک‌های سر کوچه و بازار ابراز کرده‌ام. آثاری که به بخش مهمی از فرهنگ غنی فوتبال تبدیل شده‌اند؛ فوتبال و هنر؛ هویت، قدرت و اتحاد جمعی.

این دیوارنگاره‌ها با رنگ‌ها و فرم‌های چشم‌نواز خود، شکوه و هیجان فوتبال را برای هر بیننده، چه هوادار دوآتشه و چه رهگذری عادی، زنده می‌کنند. این آثار هنری نه‌تنها وسیله‌ای برای ادای احترام به تیم‌ها و اسطوره‌های باشگاه‌های محبوب هستند، بلکه به‌عنوان جلوه‌هایی از خلاقیت و ذوق هنرمندان شهر، نقشی اساسی در زیباسازی محیط شهری دارند. مثلاً مگر می‌شود در خیابان‌های قدیمی ناپل قدم زد و از تماشای تصاویر مارادونا در گوشه‌وکنار شهر لذت نبرد؟

دیوارنگاره‌های فوتبالی را می‌توانیم بر دیوارها، خیابان‌ها، ستون‌ها و حتی در و پنجره‌های شهرهای مختلف مشاهده کنیم؛ هر یک با سبک و تکنیکی منحصر‌به‌فرد، روایتگر بخش‌هایی از تاریخ و هویت فوتبالی منطقه خود هستند.

برای من، همیشه هنگام ورود به شهری جدید و البته فوتبال‌دوست با فرهنگی فوتبالی، نگاه جست‌وجوگرم در پی کشف این نقاشی‌هاست؛ چرا که باور دارم این آثار تنها زینت‌بخش شهرها نیستند، بلکه با زبان بی‌کلام خود، احساسات، شور و شوق فوتبال را در دل ساکنان زنده نگه می‌دارند.

دیوارنگاره‌ها بازتابی از عشق بی‌پایان به فوتبال و پلی میان هنر، جامعه و خاطرات مشترک مردمان شهری هستند که فوتبال در رگ‌های آن جریان دارد. این آثار هنری نه‌تنها بر دیوارها، که بر جان شهر نیز تأثیر می‌گذارند و باعث می‌شوند روح زندگی و شوق مشارکت در فرهنگ شهر همواره تازه و زنده بماند.

امیرحسین صدر

ژوئن ۲۰۲۵

در پایان همه این‌ کارها فقط و فقط از روی عشق است.

هنرمند خیابانی آرسنال با نام "Northbanksy" یا بنکسی شمال پس از یک سوءتفاهم وحشتناک که نزدیک بود به مرگ او منجر شود، با نقاشی‌های دیواری‌اش شهرت پیدا کرده است. سه دهه پیش، در جریان بازسازی استادیوم هایبوری آرسنال، سکوها و قسمت معروف "نورث بنک North Bank" این ورزشگاه برای یک فصل کامل با یک دیوارنگاره عظیم تزیین شده بود!

و جالب است اخیراً نیز چند دیوارنگاره دیگر با الهام از تیم آرسنال در شمال لندن به چشم می‌خورد. نام هنرمند؟ البته «نورث بنکسی Northbanksy».

نام او با الهام از هنرمند بسیار معروف جهان، بنکسی افسانه‌ای گرفته شده است. هنرمند خیابانی ناشناخته و مرموزی که سال‌هاست دیوارهای سراسر بریتانیا و دیگر کشورها را، حتی دیوار مابین فلسطین و اسرائیل را با آثارش جان و زینت می‌دهد و پیام‌های گویا و قدرتمند خود را در برابر چشم جهانیان قرار می‌دهد!

این هوادار آرسنال مانند «بنکسی» واقعی، زمانی که آثار هنری چریکی او در فضای شمال شهر لندن دیده شد، خیلی زود بر سر زبان‌ها افتاد.

برخی از آثار اولیه او شامل شعار نه‌چندان ظریف «کرونکه باید برود KROENKE OUT» بود که علیه مالک آمریکایی آرسنال اعتراض خود و هواداران را به‌خشکی ابراز می‌کرد. ولی بعدها عکس‌های دیوارنوشته‌های "نورث بنکسی" به‌سرعت فضای مجازی را پر کردند و هر بار که گرافیتی جدیدی ظاهر می‌شد، طرفداران آن را با اشتیاق و شور در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذاشتند. به‌تدریج، لقب قدیمی Clockendbanksy با عنوان جذاب‌تر Northbanksy تغییر نام یافت!

(توضیح؛ لقب «Clockendbanksy» اشاره‌ای است به یک بخش معروف از استادیوم قدیمی آرسنال، یعنی بخش «Clock End» در هایبوری، جایی‌که مانند امجدیه خودمان به بخشی اشاره داشت که ساعت قدیمی استادیوم دیده می‌شد و همان‌طور که اشاره داشتم بقیه آن از نام هنرمند خیابانی شناخته‌شده، «بنکسی» گرفته شده بود. این لقب به شوخی برای این هنرمند خیابانی به‌کار گرفته شده بود که آثارش را در نزدیکی «Clock End» می‌کشید، اما در مقایسه با لقب «Northbanksy» که برگرفته از بخش «North Bank» استادیوم و نام بنکسی است چندان جذاب و مناسب به نظر نمی‌رسید. در واقع «Northbanksy» مورد توجه و پذیرش قرار گرفت.)

مدت‌ها طول کشید تا خود این هنرمند اصلاً خبردار شود این لقب اوست.

 از دوستانم پرسیدم کیه این «بنکسی شمال» گفتن تویی! همه این‌طوری صدات می‌زنن.

کارهای او این روزها نسبتاً خوش‌بین‌تر شده‌اند، حال‌وهوای خیلی مثبتی دارد و به شکلی دلنشین بازیکنان گذشته و حال را در اطراف ورزشگاه امارات به تصویر می‌کشد؛ هواداران، بازیکنان و مربی تیم مایکل آرتتا و دیگر اعضای باشگاه را، حتی مربی ضربات ایستگاهی، «نیکولا ژووه» هم دیوارنگاره مخصوص خودش را دارد.

این روزها برخلاف بسیاری از نقاشان و گرافیست‌ها که ناشناخته می‌آیند و می‌روند، نورث‌بنکسی به چهره‌ای محبوب و خاص در میان هواداران آرسنال تبدیل شده است، هرچند گروه کوچکی هم هستند که استقبال چندانی نداشتند؛ برخی به‌اشتباه تصور می‌کردند او کارمند باشگاه است و بعضی دیگر هنگام کار روی دیوارها، او را به پلیس گزارش کردند.

با این حال، یک سؤال کلیدی همواره مطرح بوده است: او کیست؟

نورث‌بنکسی پیش از آن‌که ابزارش را بردارد، ماسک و لباس کارش را بپوشد، و با نردبانش در شهر بچرخد، به گفته خودش سال‌ها یک روزنامه‌نگار و تهیه‌کننده موفق بوده و برنده جوایزی در حوزه مستندسازی تلویزیونی هم شده است.

بنکسی شمال پیش‌تر تنها به‌اختصار در انظار عمومی سخن گفته و مشابه بنکسی اصلی، هویتش همچنان پوشیده و ناشناس مانده است.

خودش می‌گوید تجربه‌ای نزدیک به مرگ در شمال مالاوی به‌طور غیرمنتظره‌ای مسیر زندگی حرفه‌ای‌اش را کاملاً تغییر داد. در آنجا، به شکلی غیرمنتظره، او و همراهانش به‌سبب اشتباه گرفته شدن با خون‌آشام‌های آدم‌خوار، تا آستانه مرگ پیش رفتند!

 خب، سر کار بودیم که ناگهان ما را به خون‌آشامی متهم کردند، اتهامی که خیلی کم پیش می‌آید با آن روبه‌رو شویم! همه ما در آن مأموریت تقریباً تا مرز کشته‌شدن پیش رفتیم. واقعاً وضعیت بدی بود.

نورث‌بنکسی درباره تجربه باورنکردنی خود می‌گوید:

 در حال تحقیق و افشاگری درباره باندهایی بودیم که انسان‌ها را به قتل می‌رساندند و اعضای بدن آن‌ها، به‌ویژه کودکان را معامله می‌کردند. همه ما مورد تهاجم جمعیت خشمگینی قرار گرفتیم. ظاهراً به‌اشتباه ما را همدست قاتلانی می‌دانستند که روستا را به وحشت انداخته بودند. از این‌رو تا سر حد مرگ، با ضرب و شتم و پرتاب سنگ مورد حمله قرار گرفتیم.

در نهایت، او و همکارانش، خونین و زخمی، موفق به فرار می‌شوند و او به‌عنوان یک هوادار دوآتشه آرسنال، و نه یک خون‌آشام، به این موضوع هم اشاره می‌کند:

 یکی از مهاجمان پیراهن چلسی با نام دروگبا پوشیده بود و این حتی اوضاع را در آن شرایط وخیم، برایم بدتر و سخت‌تر کرده بود.

هرچند نورث‌بنکسی پیش‌تر هم در کارهای تحقیقاتی‌اش با اتفاقات و شرایط پر اضطراب و خطرناکی مواجه شده بود، اما آن حادثه باعث شد حرفه روزنامه‌نگاری را کنار بگذارد. اگرچه «هنر خیابانی» هم هرگز بی‌حاشیه و بی‌دردسر نبوده است.

 از نام Northbanksy که مردم به من داده بودند خوشم آمده بود و شروع کردم به فکر کردن درباره اینکه چطور می‌توانم از آن به شکل مثبتی استفاده کنم. مثلاً «گرانیت ژاکا» مدت‌ها بود مورد انتقاد و بی‌احترامی زیادی قرار گرفته بود و من می‌خواستم به او نشان بدهم هنوز هم از سوی باشگاه و طرفدارانش مورد علاقه و احترام است. به همین خاطر تصویری از او را کشیدم که در آن شکل قلب را با دست‌هایش ساخته است، و آن را هم نزدیک ورزشگاه تاتنهام کار کردم، چون مطمئن بودم هواداران آرسنال از آن خیلی خوششان خواهد آمد و به آن می‌خندند!

این کار باعث شد او دستگیر و بازداشت شود و به‌خاطر نقاشی‌های دیواری‌اش تحت پیگرد قرار بگیرد، اما در نهایت پرونده مختومه اعلام شد.

مدتی بعد، بنکسی اصلی که آثارش قیمت هنگفتی دارد، نیز نمونه‌هایی از آثارش را در همان منطقه به مرحله اجرا درآورد. این موضوع سبب شد هم‌نام او با جسارت بیشتری به فعالیت ادامه دهد.

 وقتی بنکسی در ایلینگتون Islington کارهایش را انجام داد و مسئولان آن آثار را تبلیغ و محافظت کردند، با خودم فکر کردم من هم می‌توانم همین کار را بکنم. بدترین چیزی که ممکن بود رخ بدهد این بود که کارم را پاک کنند. کارم را در تونلی نزدیک ورزشگاه آغاز کردم، با دیوارنگاره‌ای که به افتخار بوکایو ساکا و امیل اسمیت‌رو طراحی شده بود، و از آنجا به بعد کار من گسترش پیدا کرد. حالا بیش از ۲۰ نقاشی دیواری در دور و بر شمال لندن دارم.

الهام‌بخش برخی از آثار او حتی یک مسکات نوجوان آرسنال بود که امسال با رفتار عجیب و بانمکش، روبه‌روی بروبچه‌های تاتنهامی هم‌سن‌وسال خودش در تونل استادیوم امارات، ویدیویش به‌سرعت در فضای مجازی بازدید زیادی پیدا کرد.

 یک نقاشی از همان مسکات مبارزه‌طلب که در تونل ورزشگاه تاتنهام شاخ‌وشانه کشیده بود هم کار کردم. و چند نقاشی از برای هواداران معروف دیگر. هدف فقط بزرگداشت بهترین بازیکنان نیست، بلکه می‌خواهم کسانی را تصویر کنم که واقعاً برای آرسنال مهم هستند. به همین دلیل وقتی همه از ژووه (مربی ضربات ایستگاهی) ایراد می‌گرفتند، آن هم فقط چون کارش را به‌خوبی انجام می‌داد! تصمیم گرفتم برایش دیوارنگاره بکشم. در اوایل روی دیوارها چیزهایی مثل "AFTV OUT" می‌نوشتم، بسیار منفی و عصبانی بودم اما با خودم گفتم اگر من بنکسی بودم، طرح‌های قوی‌تر و مثبت‌تری انجام نمی‌دادم؟ کار خلاقانه‌تری؟ فکر کردم؛ یک نورث‌بنکسی چه کار می‌کند؟ و همان موقع بود که شروع کردم به کشیدن تصاویر.

نقاشی‌های دیواری بزرگ از ماه آوریل ۲۰۲۴ زینت‌بخش دیوارهای تونل «هورنسی رود Hornsey Road» شده‌اند و با اینکه از لحاظ قانونی کاملاً مجاز نیستند، نه شورای شهر و نه باشگاه فوتبال هیچ اقدامی برای پاک کردن آن‌ها نکرده است.

 قبلاً صورتم را پنهان می‌کردم ولی دیگر این کار را نمی‌کنم. با همه گپ می‌زنم و واقعاً از این کار احساس تعلق به شهر و جامعه پیدا کردم. شب‌های دیر وقت آنجا هستم و با آدم‌های مختلفی روبه‌رو می‌شوم. جوانان، دزدهای موبایل، کسانی که رول‌اسکیت می‌کنند، بازنشسته‌ها. همه چیز مثبتی و دلگرم‌کننده‌ای می‌گویند و این همان جبران جامعه است.

نام «نورث‌بنکسی» را کسی که زیر یکی از تگ‌های اولیه‌اش در شبکه اجتماعی نظر گذاشته بود، به او داد.

این اسم اشاره به بخش North Bank ورزشگاه قدیمی هایبری دارد که طرفداران متعصب باشگاه آنجا می‌ایستادند.

 من روی شمال لندن خیلی تعصب دارم. پرچم من همان باشگاه فوتبال است. آن ملت من است. پس اینکه کاری انجام دهم که جامعه رو در رو از من تشکر کند، واقعاً لذت‌بخش است.

نورث‌بنکسی علاوه بر نقاشی‌های بزرگ بازیکنان، علاقه دارد طرفداران آرسنال که درگذشته‌اند را هم نقاشی کند و اخیراً دو نقاشی از خبرنگاران فلسطینی که در جنگ اسرائیل و حماس کشته شدند، کشیده است. با وجود استقبال هواداران، نورث‌بنکسی دست‌کم دو بار به خاطر هنر خیابانی‌اش بازداشت شده است.

در یک حادثه، چهار افسر پلیس به خانه او در فینزبری پارک Finsbury Park آمدند و به او در اتاق خوابش دستبند زدند، اما پرونده با خوش‌شانسی، بعد از گم شدن فیلم دوربین مداربسته که او را شناسایی می‌کرد، بسته شد. جمع‌آوری کمک مالی در کافه «دریتون پارک Drayton Park» فرصتی است تا هواداران بتوانند آثار نورث‌بنکسی را بخرند.

 خیلی رو راست و ساده بگم، من به پول احتیاج دارم. باید خانواده‌ام را تأمین کنم و از این کار کسب درآمد هم می‌کنم. آثارم را به هواداران آرسنال در سراسر دنیا می‌فروشم؛ استرالیا، هنگ‌کنگ، آمریکا. از این راه درآمد بدی ندارم.

اعتبار هنری بنکسی آرسنالی در حال افزایش است. بوکایو ساکا، وینگر آرسنال، برای خداحافظی با هم‌تیمی‌اش، امیل اسمیت‌رو، یکی از عکس‌های اثر نورث‌بنکسی را به اشتراک گذاشت، که این دو بازیکن یکدیگر را در آغوش گرفته‌اند.

هدف بزرگ‌تر این است تا شاید خود بازیکنان اقدام به خرید این آثار کنند.

در این عرصه هم رقابت وجود دارد. هنرمندان محلی دیگری که آثارشان در نمایشگاه هنری آرسنال به نمایش درآمد؛ روث بک (Ruth Beck) زاده و بزرگ‌شده هایبری که نقاشی آبرنگ می‌کشد و دل لوئلین (Del Llewellyn) هنرمند خودآموخته‌ای که نقاشی‌های بسیار واقع‌گرایانه‌ای از اسطوره‌های آرسنال کشیده است.

اما داستان «بنکسی شمال» حکایت دیگری است. مردی که هواداران قبل و بعد از بازی‌ها، جلوی نقاشی‌های دیواری محبوب‌شان می‌ایستند تا عکسی به یادگار بگیرند و با این استقبال «بنکسی شمال» هیچ علاقه‌ای به توقف در کار خود ندارد.

 نمی‌دانم باشگاه درباره من چه فکری می‌کند، خوشحال می‌شوم با هم همکاری داشته باشیم. کارم باعث می‌شود مردم در مسیر رفتن به ورزشگاه لبخند بزنند. در پایان، تمامی این کارها فقط و فقط از روی "عشق" است.

پانوشت

بنکسی (Banksy) واقعی شهرتی جهانی دارد. هنرمند خیابانی ناشناس اهل بریتانیا است و آثارش بیشتر به‌صورت گرافیتی ناگهان در فضاهای عمومی شهرهای مختلف جهان به روی دیوار نقش می‌بندد!

سبک کار او تلفیقی از طنز تلخ، نقد اجتماعی و پیام‌های سیاسی است. بنکسی معمولاً از شابلون (استنسیل) برای خلق آثارش استفاده می‌کند، تا پیام‌های خود را درباره موضوعاتی مانند جنگ، مصرف‌گرایی، مهاجرت و آزادی بیان منتقل کند.

آثار او معمولاً ساده، اما بسیار متفکرانه، خلاقانه، تأثیرگذار، قدرتمند و تکان‌دهنده هستند و به‌سرعت توجه عموم و رسانه‌ها را جلب کرده‌اند و مبالغ هنگفتی برای کارهای او پرداخت می‌شود. کار او فوق‌العاده است و حتماً توصیه می‌کنم نگاهی جدی به کارهای او داشته باشید.

دیوار جدایی؛ فلسطین، 2005

عشق در هوا است (معروف به پرتاب‌کننده گل) و هدف‌گیری کبوتر صلح

دختر و بادکنک قرمز

منبع:طرفداری